Plasebo Nedir?
Latincede kelime anlamı “ memnun etmeliyim’ olan plasebo, ilk olarak cenazelerde aile fertlerinin yerini dolduran kişilere verilen isim. Ve bir efsaneye dönüşen ‘plasebo etkisi’ zihinle beden arasındaki muhteşem ilişkinin en basit kanıtı. Aslında içeriğinde tibbi iyileşme sağlayacak bir ilaç bulunamamasına rağmen tibbi ilac olduğu söylenerek kişilere ağız, burun ya da enjeksiyon yolu ile verilen ilacın hastanın belirtilerinde ve tıbbi tablosunda değişmelere yol açmasidir. Pek çok uzman, zihnin yardımıyla bedenin kendi kendini iyileştirebilme kabiliyetinin, modern tıbbın yaratabileceği bir ‘mucize’den kat be kat büyüleyici olduğuna inanıyor.Aslında plasebonun fiziksel anlamda tedaviye yönelik bir gücü yoktur. Sahip olduğu tedavi gücünü tamamen hastanın verilen ilacın “işe yarayacak” ilaç olduğunu düşünmesinden alır. Plasebo tıbbın bilimsel olarak açıklayamadığı bir yöne “insanların istemeleri halinde kendi kendilerini iyileştirme gücü”ne yöneliktir. Tıbbi olarak kurtulma olasılığı zayıf görülen birçok hasta, basitçe ölüm istatistiklerine girmekten bu güç sayesinde kurtulmuş, tıbbın çözüm bulamadığı kanserin tedavisinde çoğunlukla, yüksek moral ve iyileşme azmi olmuştur. Bazı zamanlar ise hiçbir hastalığı bulunmayan ama doktor kapıları aşındıran “Hastalık Hastalarının” tek reçeteli ilacıdır. İşte plasebo yeterince azmi olmayan fakat tıbben tedavisi de bulunmayan hastalıkların “bu ilaç sana çok iyi gelecek ama senin de çabalaman lazım” sözleri ile pazarlanan çaresidir. Plasebo gayrı resmi yazışma dilinde ve halk arasında yararlı tıbbi içeriği bulunmadığını ifade etmek için bazen “şeker hapı” olarak da adlandırılır.
PLASEBO ETKİSİ
Bugün modern tıpta daha çok klinik denemelerde, herhangi bir ilacın veya girişimin gerçekten etkili olup olmadığının saptanmasında da kullanılır. Bir denek grubuna gerçek ilaç verilirken digger gruba herhangi bir ilaç içeriği olmayan placebo uygulanıyor. Ve hastaya herhangi bir bilgi verilmiyor. Aynı ilacı kullandığını zanneden ikinci denek grubundada iyileşmeye dair oldukça çarpıtıcı sonuçlar elde ediliyor. Aslında serum ve serumun icine renk katması amaçlı yapılan ilaçlar bunun en güzel örneklerinden biri. Bununla birlikte kötü huylu bağırsak kanserinde yüzde 60, depresyon vakalarında yüzde 32 ila 80, Migrenli hastalarda yüzde 41, Kronik yorgunluk sendromunda yüzde 20 oranında etki gösterebiliyor.Altında yatan mekanizmalar net olarak bilinmese da, plasebo etkileri dediğimiz bu etkilerin, aslında tek bir mekanizmaya bağlı olmadığını, birden çok etmenin ve mekanizmanın birleşimi sayesinde ortaya çıktığı söylenebilir. Beklenti, endişe hafifletme mekanizmaları, beyindeki ödül mekanizmasının çalışması, sosyal öğrenme, genetik ve kişilik özellikleri gibi farklı etkiler, gerek beyindeki nörokimyasal mekanizmaları tetikleyerek, gerek hastalarda algı değişikliğine neden olarak plasebo etkilerinin ortaya çıkmasına neden oluyorlar.
Plasebonun olumlu etkilerinin aksine, bazen etkisiz madde alımını takiben olumsuz etkiler de gözlenebiliyor. Kelime anlamı olarak “Zarar vereceğim “ olan Nosebo etkileri, uygulanan etkinliği olmayan tedavi yönteminin ardından gerçek ilaçtan beklenen yan etkilerin gözlemlenmesi durumuna verilen isim. Eğer herhangi bir ilacı alırken hiç bir yan etki deneyimlemediğiniz halde günün birinde prospektüsünü okuyup orada görülen yan etkilerde kaşıntı ve mide bulantısı yaptığını gördükten sonra tüm gününüz kaşıntı ve kusma ile geçtiyse siz de nosebo etkisiyle tanışmışsınız demektir.
Plasebo, beynimizin ne kadar güçlü olduğunun diger bir kanıtı. “İnanırsak başarırız “ ı bu kez vücudumuzla bir kez daha gösteriyor bize.
