Yazma, beyinde yapılandırılmış bilgilerin yazıya dökülmesi işlemidir. Yazma süreci zihinde başlamakta ve düşüncelerin yazıyla dökülmesiyle tamamlanmaktadır. Bunun için öğrencilerin dinledikleriyle okuduklarını iyi anlamaları ve beyinde yapılandırmaları gerekmektedir.
Yazma sürecine, beyinde yapılandırılmış bilgilerin gözden geçirilmesiyle başlanmaktadır. Yazının amacı, yöntemi, konusu ve sınırları belirlenerek yazılacak bilgiler seçilmektedir. Seçilen bilgiler çeşitli zihinsel işlemlerden geçirilerek harf, hece, kelime ve cümlelerle yazılmaktadır. Bilgilerin doğru olarak yazılması, düşünme ve zihinsel becerilerin gelişimiyle de ilişkili bulunmaktadır.
Akıcı Yazma Nedir?
Akıcı yazma, temel yazma becerilerinin geliştirilmesi, akıcı düzeye getirilmesi, bu becerilerin günlük yaşama aktarılması ve kullanılmasıdır. Akıcı yazma hem teknik hem de zihinsel becerileri kapsamakta ve ilköğretim boyunca aşama aşama geliştirilmektedir.
Akıcı yazma, duygu ve düşünceleri ifade edebilmek amacıyla gerekli harfleri zihinsel ve bedensel olarak üretebilmek önemlidir. Öğrencilere akıcı yazmada kazandırılacak temel beceriler hız ve okunaklılık olmaktadır. Harflerin kolay ve hızlı yazılamaması öğrencinin düşüncelerini sayfaya aktarmasını güçleştirici olmaktadır. Akıcı yazma becerisini geliştiremeyen öğrenci kelime kelime ve yavaş yazmaktadır.
Yazma becerisinin yeterince gelişmemesi, metin oluşturma sürecinde öğrencinin zihinsel becerilerini de kullanmasını olumsuz etkilemektedir. Yazmanın yavaş olması öğrencinin düşüncesini yazıya aktarmadan kaybetmesine neden olmaktadır. Bu şekilde yazan öğrenciler kelime ile çok uğraştıklarından metnin anlamına dikkatlerini verememekte ve kendilerini iyi ifade edememektedirler. Bu nedenle, yazma öğretiminde öğrencilerin gelişim durumları dikkatle izlenmelidir.
Akıcı yazma için üç temel beceri geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bunlar, akıcılık, kendini ifade etme ve yazmaya güdüleme olarak sıralanmaktadır.
Akıcılık: Okuyucunun ilgisini azaltacak, dikkatini dağıtacak ayrıntılara yer vermeden, noktalama ve imlâ kurallarına dikkat ederek yazma demektir. Bu tür yazmada amaç yazıların kolayca okunabilmesidir. Akıcı yazmada kelime tekrarları ile anlamı açık olmayan kelimelere yer verilmemelidir. Yazıda kelime, cümle ve düşünceler kaynaşmış olarak sunulmalıdır.
Öğrencinin tanıdığı kelimeleri hızla yazıya aktarması yani akıcı yazması büyük önem taşımaktadır. Bu aşamada kelime tanıma becerileri üst düzeydedir. Çeşitli tekniklerle aşamalı olarak zihinsel sözlüğünü zenginleştirmektedir. Kelimelerin özellikleri, kurala uymayan durumları, yazımlarını öğrenmektedir. Giderek kelimeleri yazma işlemi otomatikleşmekte, hızlanmakta ve anlama düzeyi yükselmektedir.
Kendini ifade etme: Beyinde yapılandırılmış düşüncelerin, duyguların ve bilgilerin yazıya aktarılmasıdır. Bu süreçte düşünme, çıkarımlar yapma, farklı sonuçları sergileme, sorgulama gibi çeşitli zihinsel işlemlerden yaralanılmaktadır. Kendini ifade etme öğrencilerin önbilgilerine, dil becerilerine, zihinsel becerilerine, üst düzey düşünme becerilerine ve zihinlerinde oluşturdukları ifade etme modellerine dayanmaktadır.
Yazmaya güdüleme: Öğrencileri yazmaya sürüklemenin, merak uyandırmanın, kıvılcım oluşturmanın en önemli anahtarı güdülemedir. Bunun için konuşmalar, örnek uygulamalar, ortak çalışmalar, vb. etkinlikler yapılmalıdır. Ayrıca öğrencilerin bulundukları ortama eğlenmek, bilgilenmek, ilgi uyandırmak ve örnek göstermek için çeşitli kaynaklar, materyaller, resimler, şiirler, kitaplar, vb. yerleştirilmelidir. Bunlardan hareket ederek yazmaları istenmelidir.
Bu amaçları gerçekleştirecek ve birbirini destekleyecek etkinlikler yapılmalıdır.
Akıcı Yazma Becerilerini Geliştirme
Araştırmalara göre, akıcı yazma için geliştirilmesi gerekli bazı beceriler şöyle sıralanmaktadır:
Öğrencilerin sözlü dil becerilerini geliştirme,
Ön bilgileri ve ön deneyimlerini harekete geçirme,
Yazı bilinci ve ses bilincini geliştirme,
Seslerle harfler arasındaki ilişkileri keşfetme,
Alfabetik ilkeleri yapılandırma,
Zihinsel sözlüğü zenginleştirme,
Anlama, zihinsel becerileri geliştirme,
Olayları izleme, üst düzey düşünme becerilerine sahip olma, vb.
beceriler olmaktadır. Bunlar bütün olarak öğrencinin akıcı yazma becerilerini etkilemektedir
Okumada olduğu gibi, yazmada da sık sık yazma alıştırmaları etkili olmaktadır.
Akıcı yazma becerilerinin gelişimi ilköğretim boyunca sürdüğü için okulda akıcı yazma becerilerini geliştirmeye dikkat edilmelidir. Akıcı yazma becerilerinin geliştirilmesi için yapılacak bazı çalışmalar şöyledir:
Akıcı yazmanın birinci aşaması, temel yazma becerilerinin geliştirilmesi ve iyi uygulanmasına dayanmaktadır. Önce bu beceriler kontrol edilmelidir.
İkinci aşamada öğrencilerin okudukları veya seslendirdikleri kelimelerin bilincinde olmaları gerekmektedir. Yani kelime bilinci çok önemli olmaktadır. Bu bilinci geliştiremeyen öğrencilere gerekli eğitim verilmelidir. Kelime bilinci için önce sözlü olarak kelimeyi tanıma çalışmaları yaptırılmalıdır. Ardından kelimenin harfleri ve heceleriyle ilgili bilgiler verilmelidir. Bu süreçte öğrencilerin konuşulan dildeki kelimeler, heceler ve seslerle yazılı harfler, heceler ve kelimeler arasındaki ilişkileri keşfetmesi sağlanmalıdır. Bu ilişkileri iyi öğrenen öğrenciler kelimeleri kolayca yazmaktadır.
Akıcı yazmanın üçüncü aşamasında kendini ifade etme çalışmaları üzerinde durulmalıdır. Bu aşamada düzenli olarak yazma, paylaşarak yazma, rehberle yazma, karşılıklı yazma gibi etkinlikler yaptırılmalıdır.
Öğrencinin kelimelere takılmadan yazmasını sağlamak için başlangıçta akıcı ve tekrar edilen kelimelerin çok metinler verilebilir.
Kelime yazma becerilerini geliştiren öğrenciler, yazmadan zevk almaya ve kendilerini iyi ifade etmeye başlamaktadırlar. Bunun için öğrenciler yazmaya güdülenmeli, çeşitli etkinliklerle yazmaları sağlanmalıdır.
Yazma hızının artırmak için öğrencilere çeşitli çalışmalar yaptırılmaktadır. Örneğin bir metnin deftere hızlı bir şekilde yazılması, yani kopyalanması, öğretmenin söylediği cümlelerin yazılması ya da öğrencinin bir konu hakkında bildiklerini yazması, vb. şekildeki çalışmalar olmaktadır. Bu çalışmalar öğrencinin yazma hızını artırmaktadır.
Ancak sürekli kopyalama işlemi, öğrencinin ezberlemesine yol açmaktadır. Bu nedenle akıcı yazma çalışmaları yazıları kopyalama biçiminde değil, öğrencinin kendini ifade etme biçiminde ele alınmalıdır.
Akıcı yazma, yazma öğretiminin zorunlu bir aşamasıdır. Öğretmen, öğrencilerin yazma becerilerini geliştirmeleri için gereken duyarlılığı göstermeli, çeşitli etkinliklerle onları yazmaya yönlendirmelidir. Akıcı yazma etkinlikleri “Okuma-Yazma Becerilerini Geliştirme” başlıklı bölümde ayrıntılı olarak verilmektedir.
Yazma sürecine, beyinde yapılandırılmış bilgilerin gözden geçirilmesiyle başlanmaktadır. Yazının amacı, yöntemi, konusu ve sınırları belirlenerek yazılacak bilgiler seçilmektedir. Seçilen bilgiler çeşitli zihinsel işlemlerden geçirilerek harf, hece, kelime ve cümlelerle yazılmaktadır. Bilgilerin doğru olarak yazılması, düşünme ve zihinsel becerilerin gelişimiyle de ilişkili bulunmaktadır.
Akıcı Yazma Nedir?
Akıcı yazma, temel yazma becerilerinin geliştirilmesi, akıcı düzeye getirilmesi, bu becerilerin günlük yaşama aktarılması ve kullanılmasıdır. Akıcı yazma hem teknik hem de zihinsel becerileri kapsamakta ve ilköğretim boyunca aşama aşama geliştirilmektedir.
Akıcı yazma, duygu ve düşünceleri ifade edebilmek amacıyla gerekli harfleri zihinsel ve bedensel olarak üretebilmek önemlidir. Öğrencilere akıcı yazmada kazandırılacak temel beceriler hız ve okunaklılık olmaktadır. Harflerin kolay ve hızlı yazılamaması öğrencinin düşüncelerini sayfaya aktarmasını güçleştirici olmaktadır. Akıcı yazma becerisini geliştiremeyen öğrenci kelime kelime ve yavaş yazmaktadır.
Yazma becerisinin yeterince gelişmemesi, metin oluşturma sürecinde öğrencinin zihinsel becerilerini de kullanmasını olumsuz etkilemektedir. Yazmanın yavaş olması öğrencinin düşüncesini yazıya aktarmadan kaybetmesine neden olmaktadır. Bu şekilde yazan öğrenciler kelime ile çok uğraştıklarından metnin anlamına dikkatlerini verememekte ve kendilerini iyi ifade edememektedirler. Bu nedenle, yazma öğretiminde öğrencilerin gelişim durumları dikkatle izlenmelidir.
Akıcı yazma için üç temel beceri geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bunlar, akıcılık, kendini ifade etme ve yazmaya güdüleme olarak sıralanmaktadır.
Akıcılık: Okuyucunun ilgisini azaltacak, dikkatini dağıtacak ayrıntılara yer vermeden, noktalama ve imlâ kurallarına dikkat ederek yazma demektir. Bu tür yazmada amaç yazıların kolayca okunabilmesidir. Akıcı yazmada kelime tekrarları ile anlamı açık olmayan kelimelere yer verilmemelidir. Yazıda kelime, cümle ve düşünceler kaynaşmış olarak sunulmalıdır.
Öğrencinin tanıdığı kelimeleri hızla yazıya aktarması yani akıcı yazması büyük önem taşımaktadır. Bu aşamada kelime tanıma becerileri üst düzeydedir. Çeşitli tekniklerle aşamalı olarak zihinsel sözlüğünü zenginleştirmektedir. Kelimelerin özellikleri, kurala uymayan durumları, yazımlarını öğrenmektedir. Giderek kelimeleri yazma işlemi otomatikleşmekte, hızlanmakta ve anlama düzeyi yükselmektedir.
Kendini ifade etme: Beyinde yapılandırılmış düşüncelerin, duyguların ve bilgilerin yazıya aktarılmasıdır. Bu süreçte düşünme, çıkarımlar yapma, farklı sonuçları sergileme, sorgulama gibi çeşitli zihinsel işlemlerden yaralanılmaktadır. Kendini ifade etme öğrencilerin önbilgilerine, dil becerilerine, zihinsel becerilerine, üst düzey düşünme becerilerine ve zihinlerinde oluşturdukları ifade etme modellerine dayanmaktadır.
Yazmaya güdüleme: Öğrencileri yazmaya sürüklemenin, merak uyandırmanın, kıvılcım oluşturmanın en önemli anahtarı güdülemedir. Bunun için konuşmalar, örnek uygulamalar, ortak çalışmalar, vb. etkinlikler yapılmalıdır. Ayrıca öğrencilerin bulundukları ortama eğlenmek, bilgilenmek, ilgi uyandırmak ve örnek göstermek için çeşitli kaynaklar, materyaller, resimler, şiirler, kitaplar, vb. yerleştirilmelidir. Bunlardan hareket ederek yazmaları istenmelidir.
Bu amaçları gerçekleştirecek ve birbirini destekleyecek etkinlikler yapılmalıdır.
Akıcı Yazma Becerilerini Geliştirme
Araştırmalara göre, akıcı yazma için geliştirilmesi gerekli bazı beceriler şöyle sıralanmaktadır:
Öğrencilerin sözlü dil becerilerini geliştirme,
Ön bilgileri ve ön deneyimlerini harekete geçirme,
Yazı bilinci ve ses bilincini geliştirme,
Seslerle harfler arasındaki ilişkileri keşfetme,
Alfabetik ilkeleri yapılandırma,
Zihinsel sözlüğü zenginleştirme,
Anlama, zihinsel becerileri geliştirme,
Olayları izleme, üst düzey düşünme becerilerine sahip olma, vb.
beceriler olmaktadır. Bunlar bütün olarak öğrencinin akıcı yazma becerilerini etkilemektedir
Okumada olduğu gibi, yazmada da sık sık yazma alıştırmaları etkili olmaktadır.
Akıcı yazma becerilerinin gelişimi ilköğretim boyunca sürdüğü için okulda akıcı yazma becerilerini geliştirmeye dikkat edilmelidir. Akıcı yazma becerilerinin geliştirilmesi için yapılacak bazı çalışmalar şöyledir:
Akıcı yazmanın birinci aşaması, temel yazma becerilerinin geliştirilmesi ve iyi uygulanmasına dayanmaktadır. Önce bu beceriler kontrol edilmelidir.
İkinci aşamada öğrencilerin okudukları veya seslendirdikleri kelimelerin bilincinde olmaları gerekmektedir. Yani kelime bilinci çok önemli olmaktadır. Bu bilinci geliştiremeyen öğrencilere gerekli eğitim verilmelidir. Kelime bilinci için önce sözlü olarak kelimeyi tanıma çalışmaları yaptırılmalıdır. Ardından kelimenin harfleri ve heceleriyle ilgili bilgiler verilmelidir. Bu süreçte öğrencilerin konuşulan dildeki kelimeler, heceler ve seslerle yazılı harfler, heceler ve kelimeler arasındaki ilişkileri keşfetmesi sağlanmalıdır. Bu ilişkileri iyi öğrenen öğrenciler kelimeleri kolayca yazmaktadır.
Akıcı yazmanın üçüncü aşamasında kendini ifade etme çalışmaları üzerinde durulmalıdır. Bu aşamada düzenli olarak yazma, paylaşarak yazma, rehberle yazma, karşılıklı yazma gibi etkinlikler yaptırılmalıdır.
Öğrencinin kelimelere takılmadan yazmasını sağlamak için başlangıçta akıcı ve tekrar edilen kelimelerin çok metinler verilebilir.
Kelime yazma becerilerini geliştiren öğrenciler, yazmadan zevk almaya ve kendilerini iyi ifade etmeye başlamaktadırlar. Bunun için öğrenciler yazmaya güdülenmeli, çeşitli etkinliklerle yazmaları sağlanmalıdır.
Yazma hızının artırmak için öğrencilere çeşitli çalışmalar yaptırılmaktadır. Örneğin bir metnin deftere hızlı bir şekilde yazılması, yani kopyalanması, öğretmenin söylediği cümlelerin yazılması ya da öğrencinin bir konu hakkında bildiklerini yazması, vb. şekildeki çalışmalar olmaktadır. Bu çalışmalar öğrencinin yazma hızını artırmaktadır.
Ancak sürekli kopyalama işlemi, öğrencinin ezberlemesine yol açmaktadır. Bu nedenle akıcı yazma çalışmaları yazıları kopyalama biçiminde değil, öğrencinin kendini ifade etme biçiminde ele alınmalıdır.
Akıcı yazma, yazma öğretiminin zorunlu bir aşamasıdır. Öğretmen, öğrencilerin yazma becerilerini geliştirmeleri için gereken duyarlılığı göstermeli, çeşitli etkinliklerle onları yazmaya yönlendirmelidir. Akıcı yazma etkinlikleri “Okuma-Yazma Becerilerini Geliştirme” başlıklı bölümde ayrıntılı olarak verilmektedir.
