Yan Anlam Nedir?
Sözcüğün temel anlamıyla ilgili olarak zamanla yeni anlamlar kazanmasıdır. Temel anlama bağlı bu ilgi, genellikle ilk anlamla yan anlamlar arasında görev veya şekil yönünden benzerliktir. Mecaz anlam ile yan anlamı karıştırmamak için sözcüğün gerçek anlamından çok uzaklaşıp uzaklaşmadığına bakmanız gerekmektedir. Eğer temel anlamından tamamen uzaklaşmış ise o sözcük mecaz anlamlı kelimelerden biridir.
Yazma eserlerin yaprakları zamanla sararmıştı.
Aradığın saati masanın gözüne koymuştum.
Bu cümlelerde “bitkilerde solunum, karbon özümlenmesi, terleme vb. olayların oluştuğu, çoğu klorofilli, yeşil ve türlü biçimdeki bölümler” demek olan “yaprak” sözcüğü, “kitap, defter vb. şeylerde ön ve arka yüzü oluşturan kâğıtlardan her biri” anlamında; “görme organı” demek olan “göz” sözcüğü “çekmece” anlamında kullanılarak yan anlam kazanmıştır.
* Mağaranın “ağzında” fotoğraf çektirdik. (Mağaranın giriş kısmı, şekil yönüyle ağzı düşündürür.)
* İpliği iğnenin “gözünden” geçiremiyorum. (Sözcüğün kazandığı anlam şekil yönünden temel anlamını düşündürür.)
* Kuzeydeki buz dağları ağır ağır güneye “yürüyor.” (Sözcüğün kazandığı anlam görev yönünden temel anlamını düşündürür.)
-Aşağıdaki cümlelerde koyu renkle yazılmış sözcükler yan anlamda kullanılmıştır.
– Reklamlara girmek için filmi en güzel yerinde kestiler.
– Bu küçük odayı çocuklara ayırmayı düşünüyorum.
– Masanın üstündeki kâğıtlar rüzgârın etkisiyle uçtu.
– Duvarın sıvası için ince kum getirtmek gerekiyor.
– Gecekondular şehrin en güzel manzarasına sahip sırtlara yapılmıştı.
– Masanın oynayan ayağını tamir etmek gerekiyor.
– Yokuşun başına kadar yarışmaya var mısınız?
– Bacağındaki sargıdan sızan kan yorganın yüzünü kırmızıya boyamıştı.
– Kar nedeniyle kapanan yolları açmak için durmaksızın çalışıyoruz.
– Olimpiyatlarda beş dalda altın madalya getiren sporcularımız bizi gururlandırdı.
Sözcüğün temel anlamıyla ilgili olarak zamanla yeni anlamlar kazanmasıdır. Temel anlama bağlı bu ilgi, genellikle ilk anlamla yan anlamlar arasında görev veya şekil yönünden benzerliktir. Mecaz anlam ile yan anlamı karıştırmamak için sözcüğün gerçek anlamından çok uzaklaşıp uzaklaşmadığına bakmanız gerekmektedir. Eğer temel anlamından tamamen uzaklaşmış ise o sözcük mecaz anlamlı kelimelerden biridir.
Yazma eserlerin yaprakları zamanla sararmıştı.
Aradığın saati masanın gözüne koymuştum.
Bu cümlelerde “bitkilerde solunum, karbon özümlenmesi, terleme vb. olayların oluştuğu, çoğu klorofilli, yeşil ve türlü biçimdeki bölümler” demek olan “yaprak” sözcüğü, “kitap, defter vb. şeylerde ön ve arka yüzü oluşturan kâğıtlardan her biri” anlamında; “görme organı” demek olan “göz” sözcüğü “çekmece” anlamında kullanılarak yan anlam kazanmıştır.
* Mağaranın “ağzında” fotoğraf çektirdik. (Mağaranın giriş kısmı, şekil yönüyle ağzı düşündürür.)
* İpliği iğnenin “gözünden” geçiremiyorum. (Sözcüğün kazandığı anlam şekil yönünden temel anlamını düşündürür.)
* Kuzeydeki buz dağları ağır ağır güneye “yürüyor.” (Sözcüğün kazandığı anlam görev yönünden temel anlamını düşündürür.)
-Aşağıdaki cümlelerde koyu renkle yazılmış sözcükler yan anlamda kullanılmıştır.
– Reklamlara girmek için filmi en güzel yerinde kestiler.
– Bu küçük odayı çocuklara ayırmayı düşünüyorum.
– Masanın üstündeki kâğıtlar rüzgârın etkisiyle uçtu.
– Duvarın sıvası için ince kum getirtmek gerekiyor.
– Gecekondular şehrin en güzel manzarasına sahip sırtlara yapılmıştı.
– Masanın oynayan ayağını tamir etmek gerekiyor.
– Yokuşun başına kadar yarışmaya var mısınız?
– Bacağındaki sargıdan sızan kan yorganın yüzünü kırmızıya boyamıştı.
– Kar nedeniyle kapanan yolları açmak için durmaksızın çalışıyoruz.
– Olimpiyatlarda beş dalda altın madalya getiren sporcularımız bizi gururlandırdı.
