Chen

🇵🇸
Forum Sorumlusu
Katılım
9 Ocak 2020
Mesajlar
44,028
Çözümler
4
Tepki puanı
12,721
Puanları
113
Konum
.
Cinsiyet
Kadın
17 Aralık 2019 Kaşgarlı Mahmut, XI. yüzyılda bu sözcüğü sarmusak adıyla belirtmektedir. O dönemde samursak şeklinden de söz edilmiştir.


Dil bilimci Gerhard Doerfer; Zajaczkowski’nin sarmısağın sar kökünden geldiği yönündeki açıklamasının şüpheli olduğunu söylemektedir (Gerhard Doerfer, “Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen”, I-IV, Wiesbaden 1963-1975, s.1238). Doerfer’in, bu sözcüğün Moğolca ve Tacikçe’ye Türkçeden geçtiği görüşüne katılmıyorum. Moğolcaya geçmiş olabilir; oysa, Tacikçede daha önceleri sir (=sarmısak) şeklinde var olduğunu belirliyorum. Moğolcada sarmis (=sarımsak) şekliyle karşılaşmaktayız. Bununla birlikte, Doerfer’in Orta Türkçe sarmusak şeklinin Türkçedeki orijinal şekli olduğu görüşüne ben de katılıyorum. Sarımsak ya da sarmısak sözcüğü Azericede sarımsag; Kazakça, Tatarca ve Türkmence sarımsak, Uygurca samsak, Özbekçe särimsàk, Kırgızca sarmısak ve sarımsak şekillerinde telaffuz edilmektedir.


Bahaeddin Ögel, “sarmısak” başlığı altında, bu bitki adının özgün şeklinin sarmısak oluşuna değinerek, “Türklerin sarmısak deyişi, Moğollara da sarımsak olarak geçmiştir” demektedir (Bahaeddin Ögel, “Türk Kültür Tarihine Giriş”, II, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 1985, s.251-252). Türk Ansiklopedisi’nde “Sarmısak veya Sarımsak” başlığıyla birkaç cümleyle bu bitkiye değinildikten sonra “sarmısak otu” ve “Sarmısaklı Barajı” madde başlıkları yazılmıştır.


Dil bilimci Hasan Eren, “diyalektlerde geçen sarımsak biçimlerinin tanıklığına dayanarak sarmusak biçiminin sarumsak diye okunması da düşünülebilir” açıklamasını yapmaktadır (Hasan Eren, “Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü”, Ankara 1999, s.357). Eren, sarmusak‘tan sarımsak‘a geçişinin “göçüşme (métathèse) yoluyla oluştuğu anlaşılıyor” cümlesini eklemektedir (Eren, agy). O halde şu sonuca varıyoruz: Anadolu’da yaygın olarak telaffuz edilen sarmısak şekli doğru olanıdır.


Sarmısak sözü Farsça ve Tacikçe sir, Kürtçe sîr olarak dile getirilmektedir. Bir de sarmısağın etimolojik kökenini irdeleyelim. Önce sarmısağın şekline bakalım. Tıpkı bir kafa ya da baş görünümündedir. O nedenle, bana göre sarmısağa bir kısım Aryen Dillerde- ‘kafa’ ya da ‘baş’a benzediğinden- sir/sîr (=baş, kafa) adı verilmiştir. Çünkü, sarmısağın dünyada en çok ekildiği ülkelerin ikincisi Hindistan’dır.


Çin’i takiben, Hindistan ve mücavir ülkeler yer almaktadır. Hintçe sir; Peştuca, Farsça, Kürtçe, Urduca ve Sindhice ser sözleri ‘baş, kafa’ karşılığındadır. Tacikçe sar, Pencapça sira, Sanskritçe siras/şiras sözleri ‘baş, kafa’ demektir. Sarmısağın ‘baş, kafa’ şeklinde oluşu ve bu dillerin bir kısmında ‘baş, kafa’ karşılığındaki sözlerle ‘sarımsak’ karşılığındaki sözlerin ya aynı ya da benzer oluşları dikkatimi çekmektedir.


O nedenle, sarımsağı belirten sir/sîr sözünün söz konusu sözcüğe temel oluşturmuş olması mümkündür. Mütercim Âsım Efendi, sözlüğünde sîr başlığı altında “sarımsak manasınadır ki soğanın biraderidir” demektedir (Mütercim Âsım Efendi, “Burhân-ı Katı”, haz. Mürsel Öztürk-Derya Örs, TDK Yay., İstanbul 2009, s.686). Şemseddin Sami, “sarımsak” başlığı altınca Farsça karşılığının sîr olduğunu belirttikten sonra köşeli parantez içinde “Birbiri üzerine zarları sarılı olmasından dolayı bu isimle tesmiye olunmuştur” bilgisini aktarmaktadır

(Şemseddin Sami, “Kamus-ı Türkî”, TDK Yay., haz. Paşa Yavuzarslan, Ankara 2015, s.1045). Sami’nin bu yöndeki ilişkilendirmesi benim de sarmısağa her baktığımda ya da aklıma geldiğinde düşündüğüm bir olgudur. Ancak, buna karşın yine de sarmısak ya da sarımsak sözünün tanelerinin sarılı oluşuna istinaden adlandırılmış olduğundan emin değilim. Çünkü, bir kısım dillerdeki ‘baş, kafa; sarmısak’ karşılığındaki sir, sîr ve sar sözcüklerinin sarmısaktaki sar ön hecesiyle bağlantılı olduğunu akla getirmektedir.
 

Fluffy

🐼
Elmas Üye
Katılım
28 Şub 2023
Mesajlar
19,007
Tepki puanı
2,680
Puanları
113
Yaş
34
Konum
Miuw
Cinsiyet
Kadın
Samsaaak döveciii
 
Üst Alt