SANAT FELSEFESİ(ESTETİK)
Estetiğin kurucusu kimdir? Baumgarten
*.Estetik ve Sanat felsefesini karşılaştırınız.
Sanat felsefesi sanat olarak ortaya konulan ürünlerin değerlendirilmelerini ve onlarla ilgili sorunların çözümünü kendisine iş hâline getirmiş felsefe disiplinine denir.
Estetik doğadaki güzellik kavramıyla da ilgili olduğu hâlde sanat felsefesi yalnızca sanat eserleri ve onlardaki güzel kavramıyla ilgilidir.
*.Sanat ve zanaat aynı şey midir? Açıklayınız.
Zanaat: Yapılmak istenen işleri aletleri de kullanarak belli bir el becerisi ile sonuçlandırmaktır. Burada yapılan işi sanattaki işten ayıran en önemli nokta onun herhangi bir ihtiyacı gidermek için standart boyutlarda üretiliyor olmasıdır. Oysa sanat eseri salt estetik haz duyulan obje olarak sunulan şeydir. Estetik haz özneye ya da nesneye bağlı olarak oluşan dirimsel durumlar olarak nitelenir.
*.Sanat ve felsefeyi karşılaştırınız.
Sanat ile felsefe arasında konu ve yöntem bakımından benzerlik vardır. Her ikisi de insanı, hayatı, evreni konu edinir ve “şudur” denilebilecek belirlenmiş yöntemleri de yoktur. Ancak felsefenin akla dayalı düşüncelerden oluşan bilgilerin evrenselliği iddiasına karşılık, sanatın duyu verileri ve duyguya dayalı öznel bir etkinlikler alanı olduğu kesindir. Sanat ile felsefe arasındaki ilişkiden doğan sanat felsefesi, doğasında bulunan özgürlüğü, felsefenin katkısıyla geliştirebilmiştir.
*. Sanatın özellikleri nelerdir? Açıklayınız.
*. Sanat nedir sorusunu açıklayan sanat kuramları (teorileri) nelerdir?
Taklit (Yansıtma) kuramı (Platon): Platon'a göre sanat bir mimesis(taklit)tir. Doğanın olduğu gibi yansımasıdır.
Yaratma kuramı (Croce): Croce' ye göre sanat doğadan farklı olarak doğadan ilham alarak insanın kendinden bir şeyler katmasıdır.
Oyun kuramı (Schiller): Sciller'e göre sanat tıpkı bir çocuk oyunu gibidir. Tıpkı çocukların oyun oynarken gerçek dünyadan uzaklaşıp özgürce davrandıkları gibi sanatçıda gerçeklerden uzaklaşıp özgürce sanatını gerçekleştirir..
*. Ortak estetik yargılar var mıdır?
Ortak estetik yargıların varlığını reddedenler
Croceʼye göre bütün insanlar için değişen sezgisel estetik anlayış, farklı algılamalara neden olur. Ona göre sanat sezgi sonucu oluşan bir etkinliktir, dolayısıyla sezgisel bir ifadedir. Bir sanatçının yaşantısı, duyumları ve izlenimleri, kişisel tecrübeleri ve yaratıcılığı diğerlerinden farklı olduğu için ortak estetik yargıların varlığından söz edilemez. Her estetik yaşantı kendine özgüdür. Bu nedenle de estetik yargılar özneldir. Sanatçının sanat eserinde ortaya çıkan estetik değeri, sanat eserinin kişisel biçim kazanması sonucu oluşur. Sanatçının içsel sezgisinin özgürce ifadesi olan sanat eserine yansıyan estetik yargısı başka insanların paylaşabileceği ortak bir yargı olmaktan uzaktır.
Ortak estetik yargıların varlığını kabul edenler
“Bütün insanlar için ortak olan estetik bir yargı var mıdır?” sorusuna Kant Yargı Gücünün Eleştirisi adlı eserinde cevap vermeye çalışır. Kantʼa göre ortak duygunun ortak estetik yargıya dönüşebilmesi estetiğin temel kavramı olan “güzel” kavramıyla mümkündür. Ona göre güzel, hoş ve yararlı olandan ayrı bir kavramdır. Çünkü yararlı istenilir bir şeydir ve herkesin çıkarı farklıdır. Dolayısıyla istenilir olan da farklıdır. Ancak güzel kavramı istenilir olan değil görülebilir olandır. Bu nedenle her türlü yarar ve çıkardan uzak görsel bir algıdır. Tıpkı akıl nimetinin (düşünme kategorilerinin) bütün insanlarda eşit olarak dağıtılması gibi güzellik kavramı da insanlarda aynı duygulanımı çağrıştıran etkiye neden olur. Bunu Kant, subjektif bir zorunluluk olarak nitelendirir. Ona göre bir insan tarafından güzel bulunan şey, diğer insanlarca da güzel bulunan şey olmalıdır. Bu genelgeçer, objektif bir zorunluluk değildir
GÜZELLİĞİN KAYNAĞI VE ÖLÇÜTLERİ
Güzeli iyi olarak ele alan ilk düşünür Xenephon (Kısenefon, MÖ 430-354)ʼdur. Platon güzel-iyi benzeşmesini devam ettirir. Ona göre güzel ve iyi aynı şeydir.
Aristoteles ise güzeli ölçülerdeki uyumla açıklamaya çalışır. Plotinosʼa göre güzel ve iyi aynıdır. Bir olan hem güzel hem de iyi olduğu için aynı zamanda Tanrısaldır. Kantʼa göre güzel, karşılıksız hoşlanmadır.Hegelʼe göre güzel doğru olan şeydir. Güzellik ideanın bir görünüşü olduğu için doğrulukla ilgilidir. Heidegger e göre de güzellik varlığın aydınlatılmasıdır ki bu doğruluktur. Yani güzellik doğruluğun varoluş türlerinden biridir. Estetiğin kurucusu olan Baumgartenʼe göre estetik, açık-seçik ve rasyonel olmayan duygusal bilginin ortaya konması ve duyumların -nesneleştirilmesi- ile ilgilidir.
Estetiğin kurucusu kimdir? Baumgarten
*.Estetik ve Sanat felsefesini karşılaştırınız.
Sanat felsefesi sanat olarak ortaya konulan ürünlerin değerlendirilmelerini ve onlarla ilgili sorunların çözümünü kendisine iş hâline getirmiş felsefe disiplinine denir.
Estetik doğadaki güzellik kavramıyla da ilgili olduğu hâlde sanat felsefesi yalnızca sanat eserleri ve onlardaki güzel kavramıyla ilgilidir.
*.Sanat ve zanaat aynı şey midir? Açıklayınız.
Zanaat: Yapılmak istenen işleri aletleri de kullanarak belli bir el becerisi ile sonuçlandırmaktır. Burada yapılan işi sanattaki işten ayıran en önemli nokta onun herhangi bir ihtiyacı gidermek için standart boyutlarda üretiliyor olmasıdır. Oysa sanat eseri salt estetik haz duyulan obje olarak sunulan şeydir. Estetik haz özneye ya da nesneye bağlı olarak oluşan dirimsel durumlar olarak nitelenir.
*.Sanat ve felsefeyi karşılaştırınız.
Sanat ile felsefe arasında konu ve yöntem bakımından benzerlik vardır. Her ikisi de insanı, hayatı, evreni konu edinir ve “şudur” denilebilecek belirlenmiş yöntemleri de yoktur. Ancak felsefenin akla dayalı düşüncelerden oluşan bilgilerin evrenselliği iddiasına karşılık, sanatın duyu verileri ve duyguya dayalı öznel bir etkinlikler alanı olduğu kesindir. Sanat ile felsefe arasındaki ilişkiden doğan sanat felsefesi, doğasında bulunan özgürlüğü, felsefenin katkısıyla geliştirebilmiştir.
*. Sanatın özellikleri nelerdir? Açıklayınız.
- Öznellik
- Biriciklik
- Özgünlük
- Ölçülülük (Orantı ve simetri)
- Kalıcılık
- Estetiklik
- Yerellik-Evrensellik
- Hayalgücüne dayanma
*. Sanat nedir sorusunu açıklayan sanat kuramları (teorileri) nelerdir?
Taklit (Yansıtma) kuramı (Platon): Platon'a göre sanat bir mimesis(taklit)tir. Doğanın olduğu gibi yansımasıdır.
Yaratma kuramı (Croce): Croce' ye göre sanat doğadan farklı olarak doğadan ilham alarak insanın kendinden bir şeyler katmasıdır.
Oyun kuramı (Schiller): Sciller'e göre sanat tıpkı bir çocuk oyunu gibidir. Tıpkı çocukların oyun oynarken gerçek dünyadan uzaklaşıp özgürce davrandıkları gibi sanatçıda gerçeklerden uzaklaşıp özgürce sanatını gerçekleştirir..
*. Ortak estetik yargılar var mıdır?
Ortak estetik yargıların varlığını reddedenler
Croceʼye göre bütün insanlar için değişen sezgisel estetik anlayış, farklı algılamalara neden olur. Ona göre sanat sezgi sonucu oluşan bir etkinliktir, dolayısıyla sezgisel bir ifadedir. Bir sanatçının yaşantısı, duyumları ve izlenimleri, kişisel tecrübeleri ve yaratıcılığı diğerlerinden farklı olduğu için ortak estetik yargıların varlığından söz edilemez. Her estetik yaşantı kendine özgüdür. Bu nedenle de estetik yargılar özneldir. Sanatçının sanat eserinde ortaya çıkan estetik değeri, sanat eserinin kişisel biçim kazanması sonucu oluşur. Sanatçının içsel sezgisinin özgürce ifadesi olan sanat eserine yansıyan estetik yargısı başka insanların paylaşabileceği ortak bir yargı olmaktan uzaktır.
Ortak estetik yargıların varlığını kabul edenler
“Bütün insanlar için ortak olan estetik bir yargı var mıdır?” sorusuna Kant Yargı Gücünün Eleştirisi adlı eserinde cevap vermeye çalışır. Kantʼa göre ortak duygunun ortak estetik yargıya dönüşebilmesi estetiğin temel kavramı olan “güzel” kavramıyla mümkündür. Ona göre güzel, hoş ve yararlı olandan ayrı bir kavramdır. Çünkü yararlı istenilir bir şeydir ve herkesin çıkarı farklıdır. Dolayısıyla istenilir olan da farklıdır. Ancak güzel kavramı istenilir olan değil görülebilir olandır. Bu nedenle her türlü yarar ve çıkardan uzak görsel bir algıdır. Tıpkı akıl nimetinin (düşünme kategorilerinin) bütün insanlarda eşit olarak dağıtılması gibi güzellik kavramı da insanlarda aynı duygulanımı çağrıştıran etkiye neden olur. Bunu Kant, subjektif bir zorunluluk olarak nitelendirir. Ona göre bir insan tarafından güzel bulunan şey, diğer insanlarca da güzel bulunan şey olmalıdır. Bu genelgeçer, objektif bir zorunluluk değildir
GÜZELLİĞİN KAYNAĞI VE ÖLÇÜTLERİ
Güzeli iyi olarak ele alan ilk düşünür Xenephon (Kısenefon, MÖ 430-354)ʼdur. Platon güzel-iyi benzeşmesini devam ettirir. Ona göre güzel ve iyi aynı şeydir.
Aristoteles ise güzeli ölçülerdeki uyumla açıklamaya çalışır. Plotinosʼa göre güzel ve iyi aynıdır. Bir olan hem güzel hem de iyi olduğu için aynı zamanda Tanrısaldır. Kantʼa göre güzel, karşılıksız hoşlanmadır.Hegelʼe göre güzel doğru olan şeydir. Güzellik ideanın bir görünüşü olduğu için doğrulukla ilgilidir. Heidegger e göre de güzellik varlığın aydınlatılmasıdır ki bu doğruluktur. Yani güzellik doğruluğun varoluş türlerinden biridir. Estetiğin kurucusu olan Baumgartenʼe göre estetik, açık-seçik ve rasyonel olmayan duygusal bilginin ortaya konması ve duyumların -nesneleştirilmesi- ile ilgilidir.
