Memenin Yapısı ve Fonksiyonu
Memeler; göğüs ön duvarının her iki tarafında ve göğüs kaslarının önünde yer almakta olup, annelik ve kadınlık sembolüdürler. Asıl işlevleri doğum sonrasında bebekleri beslemek için süt üretmektir. Bu nedenle ütü üreten salgı bezleri (alveoller) ve bunu taşıyacak olan kanallar memenin asıl yapısını oluşturur. Bunların arasında yağ ve bağ dokuları vardır. Memenin salgı bezleri; gebelik sonrasında hormonal ve fizyolojik şartlar sağlandığında anne sütünün üretilmesinden sorumludurlar. Üretilen süt, taşıyıcı kanallar aracılığı ile meme başına ve buradan bebeğin ağzına ulaşır. Yağ ve bağ dokusu ise boyutuna göre meme dokusuna destek olur ve memenin büyüklüğünü belirler. Bunların dışında meme dokusunun yapısını ve şeklini belirleyen memenin derisi, kuyruğu ve memeyi asıcı bağlar bulunur. Meme dokusu oldukça iyi kanlanan bir yapıdır ve yoğun lenf damarları çoğunlukla koltuk altında bulunan lenf bezlerine ulaşırlar.Meme dokusu erkeklerde gelişmemiş olup nadiren büyük boyutlara ulaşabilir (jinekomasti) ve çok az sıklıkla kanser gelişebilir. Kadınlarda ergenlik döneminden sonra yumurtalıklardan salgılanan östrojen ve progesteron hormonlarının etkisi ile memeler büyümeye devam eder. Bu hormonların kandaki seviyeleri memeye ait yapıların gelişim göstermesinde ve anne sütü üretimine yönelik hazırlık yapılmasında etkilidir. Bu nedenlerle, kadınlardaki hormonal değişimlerden sorumlu adet döngüsü gebelik ve emzirme döneminde artar ve sütün verilmesini sağlar. Emzirme dönemi tamamlandığında büyümüş olan memelerde yeniden küçülme olur. Meme dokusunun hormonlara bu kadar duyarlı olması sonucu memede ani gelişen küçük veya büyük kistler, ödem ve gerginlik memede bazen düşük seviyede bazen şiddetli ağrıya neden olabilir.
Meme Ağrısı Nasıl Gelişir?
Kadınlarda hormon düzeylerindeki değişimlere bağlı olarak meme dokusu içinde ödem ve sıvı birikimi gelişir, bölgede bulunan damar yapılarının genişlemesi veya daralması da söz konusu olabilir, memede ve meme başlarında hassasiyet ortaya çıkar. Özellikle adet kanamasının öncesindeki birkaç günde veya adetlerin ortasına gelen günlerde meme hassasiyeti ve ağrısı oluşabildiği gibi; hamilelikte de memelerin hızlı büyümesine bağlı ağrısı yaşanabilir. Benzer durum hormon tedavisi alan hastalarda da görülebilir. Yine hormon düzeylerindeki sık değişimler sonucunda meme dokusunun yapısında farklılaşmalar ortaya çıkarak fibrokistik değişiklik adı verilen içi az veya çok miktarda sıvı dolu yapılanmalar gelişebilir.Çok dar alanda biriken sıvıya bağlı olarak memede gerginlik, acıma ve ağrı ortaya çıkar. Fibrokistik değişikliklerin meydana gelme süreci ağrılı olabildiği gibi; geliştikten sonra meme dokusu içinde hareketli, elastik yapıda kitleler hissedilebilir. Fibrokistler herhangi bir sağlık sorununa yol açmadığından, sıklıkla tedavi gerektirmezler. Bunun dışında meme dokusunu oluşturan yapıların çeşitli nedenlerle iltihaplanması durumunda iltihabi reaksiyon ve ödem nedeniyle meme ağrısının ortaya çıkması mümkündür. Aynı şekilde damar yapılarının tıkanması da dokuda besin ve oksijen desteğinin bozulması nedeniyle ağrıya yol açabilir.
Meme Ağrısı Neden Olur?
Meme dokusunu etkileyebilen çeşitli fizyolojik durumlar ve rahatsızlıklar meme ağrısı nedenleri arasında sayılabilir. Bu bakımdan aşağıdaki durumlarda ve sağlık sorunlarının varlığında kadınlarda meme ağrısı izlenebilir:Adet döngüsü: Özellikle döngüsel tarzda, tekrarlayıcı meme ağrısı ve hassasiyeti şikayeti varlığında adet döngüsüne bağlı hormon değişiklikleri akla gelir. Ergenlik dönemi veya menopoz öncesi süreçte hormon dengesizliklerinin fazla olması, buna bağlı meme ağrısı şikayetinde artışa yol açabilir. Bazen adet öncesi ağrı ağrı kesici alımını gerektirebilir (pre-menstrüel sendrom).
Fibrokistler: Hormon düzensizliklerine bağlı meme dokusunda gelişen kistik yapılar meme ağrısının yaygın görülen bir diğer sebebidir.
Emzirme: Yanlış emzirme yöntemleri ile birlikte özellikle süt çocukluğu döneminde bebeklerin diş çıkarmasını takiben meme hassasiyeti ve meme ucu ağrısı sık görülen şikayetler arasındadır.
Mastit: Emzirme döneminde sık görülen bir diğer sorun meme ucunda çatlaklar oluşması ve meme dokusunun iltihaplanmasıdır. Mastit adı verilen bu durum aşırı meme ağrısı yapabilir. Mastitin yeterli tedavi edilemediği durumlarda meme dokusunun bakteriler tarafından enfekte olması sonucu yüksek ateş, şiddetli meme ağrısı ve kitle gelişimi ile karakterize meme apsesi gelişebilir.
Meme dokusunda büyüme: Gebelik gibi kadın cinsiyet hormonlarına yoğun maruz kalan meme dokusu hacimsel olarak gelişme gösterdiğinden, meme dokusunu oluşturan yapıların gerilmesine bağlı meme ağrısı ortaya çıkabilir. Bununla alakalı bir diğer sorun, erkeklerde kadın tipi meme gelişimi anlamına gelen jinekomasti durumudur. Benzer mekanizmalarla ortaya çıkan jinekomastide klinikte en sık görülen sorun erkeklerde meme ağrısı gelişmesidir.
Kasların zorlanması: Göğüs duvarındaki kasların zorlanması veya yaralanması gibi durumlarda meme ağrısı olarak hissedilebilen şiddetli göğüs ağrısı ortaya çıkabilir. Özellikle belirli bir tarafa lokalize olan durumlarda (örneğin sağ kolun sık kullanımı sonucu sağ meme ağrısı gibi) akla gelmesi gereken durumlardan biridir.
Travma: Meme dokusuna veya göğüs bölgesine gelen fiziksel travmalar sonucu meme dokusunun zarar görmesi, meme ağrısına yol açabilir. Bu durum da tek taraflı görülen meme ağrılarında (örneğin sol tarafa gelen travma sonucu sol meme ağrısı gelişmesi gibi) tespit edilen nedenler arasındadır.
Mondor hastalığı: Memenin kan dolaşımın sorumlu damar yapılarının da damar içi pıhtılaşma gelişmesini ifade eden Mondor hastalığı da meme ağrısı sebeplerinden biridir.
Beslenme: Özellikle yağ yönünden zengin beslenen kadınlarda, kandaki serbest yağ asidinin yükselmesi sonucu meme ağrısı görülebilir.
Cerrahi öyküsü: Meme dokusuna yapılan cerrahi girişimler sonucu yara bölgesinin iltihaplanması veya iyileşme sonrası meme dokusundaki yapıların gerilmesi meme ağrısı ile sonuçlanabilir.
Sigara ve alkol kullanımı: Meme sağlığını ciddi anlamda olumsuz etkileyen ve meme ağrısına neden olan etkenlerin başında sigara ve alkol tüketimi gelir. Özellikle sigara kullanımına bağlı olarak meme başının arkasında iltihab ve abse gelişebilir.
İlaç yan etkisi: Antidepresanlar, hormon tedavileri veya antibiyotikler gibi ilaç grupları yan etki olarak meme ağrısına neden olabilir.
Meme Ağrısına Hangi Belirtiler Eşlik Edebilir?
Meme ağrısı çeşitli nedenlerden oluşabildiğinden, klinik tabloda çeşitli semptomlarla beraber bulunabilir. Bu anlamda aşağıdaki belirtiler altta yatan hastalığa bağlı olarak meme ağrısı ile birlikte hastalarda izlenebilir:- Memenin belirli kadranlarında veya tamamında, tek memede veya her ikisinde, adet döngüsü ile ilişkili veya bağımsız, belli belirsiz veya şiddetli ağrı
- Meme cildinde veya meme ucunda döküntü, kuruluk, çatlak gelişimi
- Memede kızarıklık, sıcaklık artışı ve ödem
- Meme başında berrak, iltihaplı veya kanlı akıntı olması
- Meme dokusunda kitle hissedilmesi
Meme Ağrısı Nasıl Geçer?
Meme ağrısının giderilmesinde öncelikli olarak altta yatan nedenin doğru tespit edilmesi gerekir. Bu anlamda uzman bir hekim tarafından hastadan alınan ayrıntılı hastalık öyküsünün ve yapılacak detaylı fizik muayenenin önemi büyüktür. Hekim gerekli gördüğü takdirde mamografi, ultrasonografi gibi ek görüntüleme yöntemlerine ve laboratuvar tetkiklerine başvurabilir. Tüm bu incelemelerden elde edilen veriler ışığında altta yatan sebep tespit edilerek gerekli tedavi planlanır. Ağrının kanser nedeniyle olmadığı tespit edildiği durumlarda hastalara bitkisel ilaçlar verilebilir. Meme ağrısının en sık nedeni hormon değişiklikleri olduğundan tedavide yaklaşım sıklıkla yaşam tarzı değişiklikleri şeklinde olmaktadır. Bu bağlamda aşağıdaki tedbirlerin alınması tavsiye edilebilir:- Hormon tedavisi veya diğer ilaç tedavilerine bir süre ara verilmesi
- Meme büyüklüğü ile uyumlu, meme destekleyici sütyen kullanılması
- Meme ağrısını artırabildiğinden kafein tüketiminin sınırlandırılması
- Düşük yağlı beslenme rejimlerinin tercih edilmesi
- Egzersiz yaparken destekleyici spor sütyenlerinin tercih edilmesi
