Chen

🇵🇸
Forum Sorumlusu
Katılım
9 Ocak 2020
Mesajlar
44,008
Çözümler
4
Tepki puanı
12,709
Puanları
113
Konum
.
Cinsiyet
Kadın
Göstermeye bağlı edebi metinler nelerdir? Geleneksel Türk halk tiyatrosu ile modern Türk tiyatrosu arasındaki farklar nelerdir?

Göstermeye bağlı edebi metinler, olayı bir topluluk önünde canlandırma esasına dayanan metinlerdir. Göstermeye bağlı edebi metinler denildiğinde aklımıza tiyatro ve onun bir türü olan orta oyunu, karagöz, komedi, dram… gibi türler gelir. Tiyatro eserinin diğer temel özelliği okunmak için değil, oynanmak için yazılmış olmasıdır.

Tiyatro
Hayattaki olayları konu edinen, sahnede oynanmak amacıyla yazılan edebi eserler olan tiyatrolar da, göstermeye bağlı bir güzel sanat dalı olarak “dramatik sanatlar”dan biridir. Roman ve hikâye soyut olduğu halde, tiyatro somuttur. iyatro türü, Yunanlıların MÖ 6. yüzyıldaki dinsel törenlerinden (Bereket tanrısı Dionysos adına düzenlenen şenliklerden) doğmuştur. Tiyatroyu iki grupta inceleyebiliriz; Modern Türk Tiyatrosu ve Geleneksel Halk Tiyatrosu.


Modern Türk Tiyatrosu
Türk edebiyatında ilk modern tiyatro eseri örneği Tanzimat Döneminde Batı etkisiyle verilmiştir. İlk tiyatro eseri, Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” adlı oyunudur. Modern Türk Tiyatrosu’ndaki metinlerindeki temel ifade biçimi gösterme ve anlatmadır. Tiyatro eserleri, konularına göre dram, trajedi ve komedi gibi türlere ayrılır. Bu türlere yakından bakalım;



1) Trajedi: Seyirciye, hayatın acıklı yönlerini göstermek, ahlak ve erdemi anlatmak için yazılmış manzum eserlerdir.

Trajedinin özellikleri:

* Konusunu seçkin kimselerin hayatından ya da mitolojiden alır.
* Kahramanları tanrılar, tanrıçalar ve soylu kimselerdir.
* Üslubu çok düzgün ve kusursuzdur, kaba sözlere yer verilmez.
* Eser baştan sona kadar ağırbaşlı, ciddi bir hava içinde geçer.
* Çirkin olaylar, seyircinin gözü önünde gerçekleştirilmez, sahne arkasında gerçekleştirilir. Bu olaylar haberciler tarafından sahnede aktarılır.
* Üç birlik kuralına uyulur. (Yer, zaman, olay)
* Oyunda koroya yer verilir.
2) Komedi: İnsanların ve olayların gülünç yönlerini ortaya koymak, izleyenleri güldürmek ve düşündürmek amacıyla yazılmış tiyatro eseridir




Komedinin özellikleri

* Manzum olarak yazılır.
* Konusunu, yaşanılan hayattan ve günlük olaylardan alır.
* Kişiler halktan veya yüksek zümreden her çeşit insan olabilir.
* Her türlü söze ve şakaya yer verilir.
* Kişilerin her türlü davranışları sahnede gösterilir.
* Birbirini izleyen diyalog ve koro bölümlerinden oluşur.
* Üç birlik kuralına uyulur.
3) Dram: Hayatı olduğu gibi acıklı ve gülünç yönleriyle sahnede göstermek için yazılan tiyatro eseridir.


Dramın özellikleri

* Hayatı olduğu gibi yansıtır. Trajedi ve komedinin birleşimi gibi düşünebiliriz.
* Konusunu günlük yaşamdan ve tarihten alır.
* Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.
* Olaylar, çirkin dahi olsa sahnede gösterildiği gibi kişiler hangi sınıf ve halktan olursa olsun dramda yer alır.

Geleneksel Türk Halk Tiyatrosu


karagöz-hacivat.jpg

1) Karagöz – Hacivat: Seyirlik halk oyunları arasında yer alan bir gölge oyunudur.

Oyunda Karagöz cahil halk tipini;Hacivat ise aydın tipini temsil eder. Geleneksel Türk Tiyatrosu ürünlerindendir. Manda ve deve derisinden yapılan resimlerin, bir ışık yardımıyla sahnedeki perdeye yansıtılmasıyla oluşur. Gölge oyunu olduğu için bazı kaynaklarda “Hayal-i Zıl” şeklinde de adlandırılır. Kahramanları Karagöz, Hacivat, eşraftan kimseler, Beberuhi, Tuzsuz Deli Bekir, Köçek, Zenne ve satıcılardır.
Karagöz; okumamış, hazır cevap, söylenenleri ters anlayan ve buna göre cevaplar veren kaba bir adamdır.


Hacivat ise aydın ve yarı aydın kişileri temsil eder. Karagöz oyununda bütün konuşmalar perdenin arkasındaki tek kişi tarafından yapılır. Bu nedenle Karagöz oynatmak zor bir iştir. Karagöz oyununun oynatıldığı perdeye “hayal perdesi” denir. Oynatan kişi de hayali ya da hayalbaz olarak adlandırılır.

Karagöz oyunu dört bölümden oluşur. Bunlar;

Giriş: Sahneye göstermelik denen bir resim konulur.

Muhavere: Karagöz ve Hacivat’ın karşılıklı konuşmaları bu bölümde gerçekleşir.

Fasıl: Asıl oyun burada oynanır.

Bitiş: Oyunun sonunda hatalar için özür dilenen ve bir sonraki oyunun yerinin belirtildiği bölümdür


2) Orta Oyunu:


Seyircilerle çevrilmiş bir alanda, yazılı bir metne bağlı kalmadan ve tuluat yani doğaçlama yoluyla oynanan bir oyundur. Pişekâr ve Kavuklu oyunun temel kişileridir.

Oyunların güldürme unsurları, karşılıklı konuşmalardaki söz oyunları, hazır cevaplılık, yanlış anlamalar ve yöresel konuşmaların taklitleridir.


Oyunda Karagöz ile Kavuklu’nun; Pişekâr ile Hacivat’ın bütün özellikleri aynıdır. Karagöz ile Ortaoyunun farkı ise, Karagöz’ün perdede, Orta Oyun’un meydanda oynanmasıdır. Yani Orta Oyunu canlı kişilerle oynanırken Karagöz’de tasvirlerin gölgesi oynatılır.

1460071467901_rs.jpg


3) Meddah:

Geleneksel tiyatro içinde yer alan Meddah hikâyelerinde rol alan bütün kişileri, hikâyeyi anlatan ve meddah adıyla anılan tek kişi canlandırır. Hikâye anlatmak olan meddahlık bir taklit yapma sanatıdır. Perdesi, sahnesi, dekoru, kostümü bir kişide toplanmıştır. Meddah bir sandalyeye oturarak dinleyicilerine hikâyeler anlatır. Meddahın anlatışını, günlük yaşamdaki olaylar, masallar, destanlar, hikâyeler ve efsaneler oluşturur. Meddahın bir mendil ile sopası vardır. Genellikle güldürücü hikâyeler anlatır


meddah.jpg

4) Köy Seyirlik Oyunları: Köy seyirlik oyunları, tıpkı orta oyununda olduğu gibi genellikle köyün ortasında, köy meydanında oynanır. Seyirciler çepeçevre oyuncuları çevreler.

Oyuncu – seyirci ayrılığı hem vardır hem yoktur. Bir tas, bir şapka, bir baston, bir deve, bir sopa, bir tüfek olabilir. Sırası gelen oyuncu seyirci içinden çıkarak oyuna katılır, oyundaki görevi bittikten sonra yeniden seyircilerin arasına karışır.

Köy seyirlik oyunlarında da meddah ve orta oyununda olduğu gibi doğaçlamaya büyük önem verilir.


Geleneksel tiyatro ile modern tiyatro arasındaki farklar nelerdir?


* Geleneksel Türk tiyatrosunda yazılı bir metin yokken modern Türk tiyatrosunda yazılı metin vardır.
* Geleneksel Türk tiyatrosunda sahne ve dekor yoktur, modern Türk tiyatrosunda sahne ve dekor kullanılır.
* Geleneksel Türk tiyatrosunda belirli tipler vardır, modern Türk tiyatrosunda çeşitli karakterler ve tipler birlikte yer almaktadır.
* Geleneksel Türk tiyatrosunda taklitler, şive bozuklukları ve yanlış anlamalar önemli bir yer tutarken modern Türk tiyatrosunda konuya göre bir dil kullanılmaktadır
 
Üst Alt