Birçok film ve diziye konu olmuş Bootstrap Paradoksu ya da Türkçesiyle Ayakkabı Bağı Paradoksu.
Paradoksun konusu, çoğu paradoksta olduğu gibi zaman yolculuklarına dayanır. Temel fikir ise şu yönde; kimse kendi kendisini, kendi ayakkabısının bağcığından tutarak havaya kaldıramaz. Buradaki imkânsızlığın zaman ile ilişkisi ise çok daha ilgi çekici. Bu paradoksa göre eğer geçmişe doğru bir yolculuk mümkün olabilirse, zaman içerisindeki bilgi ve ürünler, hiç icat edilmeden de var olabilir.
Anlaşılması zor olabilir; bir örnekle açıklayalım. Bir gün evinizde zaman makinesini icat etmek için çalışıyor ancak bir türlü başarılı olamıyorsunuz.
Kahvenizi içerken bir anda yanınızda birisi beliriyor; bu kişi sizin gelecekteki halinizden başkası değil!
Size fazla kahvenin zararlı olduğundan bahsettikten ve elinizdeki kahveyi alıp, zaten zaman makinesini icat ettiğinizi, vakit kaybetmemeniz için taslakları yanında getirdiğini söyledikten sonra yok oluyor. Siz o taslakları kullanarak zaman makinesini icat ediyorsunuz ve geçmişe giderek genç halinize o makinenin taslaklarını veriyorsunuz. Peki, bu durumda zaman makinesini ilk icat eden kim?
O taslaklar olmasaydı, belki de makineyi asla icat edemeyecektiniz, peki bu durumda gelecekteki haliniz o taslaklara nereden ulaştı?
Bir başka bilinen örnek ise Einstein ile ilgili. Bu hikâyeye göre Einstein evinde otururken bir adam gelir ve Einstein’a “Görelilik Teorisi’ni bulan sensin. Normalde teoriyi bulduğun yıla gidecektim ama yanlışlıkla bu yıla denk geldim.” der ve henüz Görelilik Teorisi’ni bulamamış Einstein’a, yazdığı makaleyi verir. Einstein bu makaleyi aynı şekilde yayımlar ancak içi hiçbir zaman rahat etmez çünkü makaleyi yazan kendisi değildir, o makale ona verilmiştir. Bu paradoksa göre eğer geçmişe doğru bir yolculuk mümkün olabilirse, zaman içerisindeki bilgi ve ürünler, hiç icat edilmeden de var olabilir.
Peki, o adam neden makaleyi Einstein’ın yazdığını söylemiştir? Bu makaleyi ilk yazan kimdir?
Bu kısır döngüden kurtulmanın iki farklı yolu var.
İlki, zamanda yolculuğun asla mümkün olamayacağı kanısını benimseyip bu paradoksu umursamamak.
İkincisi ise, konuyu daha da derinleştiren seçenek, paralel evrenler teorisi.
Bu teoriye göre geçmişe döndüğünüzde aslında kendi gerçekliğiniz ve zaman çizginize değil, bir başka gerçekliğe ve zaman çizgisine gidiyorsunuz. O farklı gerçeklikteki siz zaman makinesini belki de asla bulamayacaktı ancak siz kendi gerçekliğinizde bu makineyi buldunuz ve alternatif bir evrende de geleceği şekillendiriyorsunuz. Ancak bu yola paradoksu çözmek yerine ondan kaçmış oluyorsunuz.
Ayakkabı Bağı Paradoksu tek bir zaman çizgisi ve tek bir gerçeklikten bahsediyor, milyonlarca alternatif gerçeklik ve birbirinden farklı milyonlarca zaman çizgisi bu konuya dâhil değil. Ve bu durumda yine başladığımız yere dönüyoruz.
Zaman yanılgılarının en net örneklerinden olan bu paradoks, geçen zamana karşın hâlâ algıları yerle bir etmeye devam ediyor. Gün olur da zamanda ileri geri gitmek mümkün olursa bu gibi durumlar elbette ki yaşanacaktır. Fakat şu anda böyle bir çalışma görünmüyor.
Paradoksun konusu, çoğu paradoksta olduğu gibi zaman yolculuklarına dayanır. Temel fikir ise şu yönde; kimse kendi kendisini, kendi ayakkabısının bağcığından tutarak havaya kaldıramaz. Buradaki imkânsızlığın zaman ile ilişkisi ise çok daha ilgi çekici. Bu paradoksa göre eğer geçmişe doğru bir yolculuk mümkün olabilirse, zaman içerisindeki bilgi ve ürünler, hiç icat edilmeden de var olabilir.
Anlaşılması zor olabilir; bir örnekle açıklayalım. Bir gün evinizde zaman makinesini icat etmek için çalışıyor ancak bir türlü başarılı olamıyorsunuz.
Kahvenizi içerken bir anda yanınızda birisi beliriyor; bu kişi sizin gelecekteki halinizden başkası değil!
Size fazla kahvenin zararlı olduğundan bahsettikten ve elinizdeki kahveyi alıp, zaten zaman makinesini icat ettiğinizi, vakit kaybetmemeniz için taslakları yanında getirdiğini söyledikten sonra yok oluyor. Siz o taslakları kullanarak zaman makinesini icat ediyorsunuz ve geçmişe giderek genç halinize o makinenin taslaklarını veriyorsunuz. Peki, bu durumda zaman makinesini ilk icat eden kim?
O taslaklar olmasaydı, belki de makineyi asla icat edemeyecektiniz, peki bu durumda gelecekteki haliniz o taslaklara nereden ulaştı?
Bir başka bilinen örnek ise Einstein ile ilgili. Bu hikâyeye göre Einstein evinde otururken bir adam gelir ve Einstein’a “Görelilik Teorisi’ni bulan sensin. Normalde teoriyi bulduğun yıla gidecektim ama yanlışlıkla bu yıla denk geldim.” der ve henüz Görelilik Teorisi’ni bulamamış Einstein’a, yazdığı makaleyi verir. Einstein bu makaleyi aynı şekilde yayımlar ancak içi hiçbir zaman rahat etmez çünkü makaleyi yazan kendisi değildir, o makale ona verilmiştir. Bu paradoksa göre eğer geçmişe doğru bir yolculuk mümkün olabilirse, zaman içerisindeki bilgi ve ürünler, hiç icat edilmeden de var olabilir.
Peki, o adam neden makaleyi Einstein’ın yazdığını söylemiştir? Bu makaleyi ilk yazan kimdir?
Bu kısır döngüden kurtulmanın iki farklı yolu var.
İlki, zamanda yolculuğun asla mümkün olamayacağı kanısını benimseyip bu paradoksu umursamamak.
İkincisi ise, konuyu daha da derinleştiren seçenek, paralel evrenler teorisi.
Bu teoriye göre geçmişe döndüğünüzde aslında kendi gerçekliğiniz ve zaman çizginize değil, bir başka gerçekliğe ve zaman çizgisine gidiyorsunuz. O farklı gerçeklikteki siz zaman makinesini belki de asla bulamayacaktı ancak siz kendi gerçekliğinizde bu makineyi buldunuz ve alternatif bir evrende de geleceği şekillendiriyorsunuz. Ancak bu yola paradoksu çözmek yerine ondan kaçmış oluyorsunuz.
Ayakkabı Bağı Paradoksu tek bir zaman çizgisi ve tek bir gerçeklikten bahsediyor, milyonlarca alternatif gerçeklik ve birbirinden farklı milyonlarca zaman çizgisi bu konuya dâhil değil. Ve bu durumda yine başladığımız yere dönüyoruz.
Zaman yanılgılarının en net örneklerinden olan bu paradoks, geçen zamana karşın hâlâ algıları yerle bir etmeye devam ediyor. Gün olur da zamanda ileri geri gitmek mümkün olursa bu gibi durumlar elbette ki yaşanacaktır. Fakat şu anda böyle bir çalışma görünmüyor.
