Katharsis kavramı Grek felsefesinden günümüze kadar anlamı korunmuş ender kavramlardan
biridir.
Platon'da ideaların bilgisine ulaşmak için, bilgi amaçlı bir yöntem olarak kullanılmasına
karşı Aristoteles'de sanatın, dolayısıyla da yaratmanın bir koşulu olarak görülmüştür. Gene bilgi
amaçlı, ama duyguların harekete geçirilmesiyle başlayıp etik doğruluğa ulaştıran bir sanatsal
yaratma yöntemidir.
Katharsis, tragedyanın ve onun sunduğu 'trajik olan'ın bize verdiği haz ve acıma duygularından
hareketle başlar, zihinsel bir üst aşamada son bulur.
Arınan, tragedya aracılığıyla kişiliğini yeniden
gözden geçiren insan (seyirci), artık önceki kişiliğinde değil, yeni bir değer yaratmış olmanın
zihinsel üstünlüğündedir.
Bu zihinsel üstünlük, yapay duygusal çelişkiler yaratılarak beynin
nörolojik değişimine de neden olabilir mi?
Bu ve benzer sorular, katharsis'in yalnızca sanat
felsefesinin temel kavramlarından birisi olmaktan başka, günümüzde gelişen nöro-filosofinin de
temel bir kavramı olup olamayacağını gündeme getirmiştir.
Aristoteles için tragedya ortalama insandan daha iyi olan insanların taklididir.
Bu iyi insanların
(karakterlerin) düştüğü kötü durumları anlatması, hayatın en temel iki ilkesini, rastlantıyı ve yargı
hatasını (hamartia), bunların yol açabileceği kötü durumları sergiler. Karakterlerle özdeşlik
kurulmasını sağlayarak etik bakımdan iyileşmeyi ve arınmayı gerçekleştirir.
"Tragedyanın,
dolayısıyla katharsis'in amacı kötü karakterin iyileştirilmesidir."
Bu arınma olması gerekeni düşünme ve yeniden değer yaratmadır. Karakterlerle duygusal
özdeşlik kuran seyirci, aynı zamanda karakter özellikleriyle ve kendisiyle hesaplaşarak kişiliğini
yeniden değerlendirir. Yeni bir kişilik söz konusudur.
Bu durumda kötü kaderin rastlantısallığına
ve hayatın bütün olan bitenine karşı cesaret kazanır, güçlenir.
Katharsis insanın parçalanmış bütünlüğünün yeniden kurulmasıdır;
arınma etik bir arınmadır;
'rasyonel akla' davettir;
ahlaksal iyiyi doğru akılla bulmadır;
kaderin rastlantısallığına ve hayatın
bilinmeyenlerine karşı cesaretle savaşmadır; özgürleşmedir; yeniden değer ve kişilik yaratmadır:
zihinseldir.
Arınma yoluyla kişiliğin yenilenmesi genel bir yöntem olabilirse, ulaşılan durumun kişiye zihinsel bir
üstünlük sağlayacağı, bunun sürekli kılınabileceği, yapay duygusal çelişkiler yaratılarak beynin
nörolojik fonksiyonlarının da değiştirilebileceği, bunların sonucu olarak, katharsis'in özel türden
bir bilme yetisi olarak kullanılabileceği iddialarında bulunabiliriz.
Tek koşul, iradenin özgür
kalmasını sağlayabilmektir.
biridir.
Platon'da ideaların bilgisine ulaşmak için, bilgi amaçlı bir yöntem olarak kullanılmasına
karşı Aristoteles'de sanatın, dolayısıyla da yaratmanın bir koşulu olarak görülmüştür. Gene bilgi
amaçlı, ama duyguların harekete geçirilmesiyle başlayıp etik doğruluğa ulaştıran bir sanatsal
yaratma yöntemidir.
Katharsis, tragedyanın ve onun sunduğu 'trajik olan'ın bize verdiği haz ve acıma duygularından
hareketle başlar, zihinsel bir üst aşamada son bulur.
Arınan, tragedya aracılığıyla kişiliğini yeniden
gözden geçiren insan (seyirci), artık önceki kişiliğinde değil, yeni bir değer yaratmış olmanın
zihinsel üstünlüğündedir.
Bu zihinsel üstünlük, yapay duygusal çelişkiler yaratılarak beynin
nörolojik değişimine de neden olabilir mi?
Bu ve benzer sorular, katharsis'in yalnızca sanat
felsefesinin temel kavramlarından birisi olmaktan başka, günümüzde gelişen nöro-filosofinin de
temel bir kavramı olup olamayacağını gündeme getirmiştir.
Aristoteles için tragedya ortalama insandan daha iyi olan insanların taklididir.
Bu iyi insanların
(karakterlerin) düştüğü kötü durumları anlatması, hayatın en temel iki ilkesini, rastlantıyı ve yargı
hatasını (hamartia), bunların yol açabileceği kötü durumları sergiler. Karakterlerle özdeşlik
kurulmasını sağlayarak etik bakımdan iyileşmeyi ve arınmayı gerçekleştirir.
"Tragedyanın,
dolayısıyla katharsis'in amacı kötü karakterin iyileştirilmesidir."
Bu arınma olması gerekeni düşünme ve yeniden değer yaratmadır. Karakterlerle duygusal
özdeşlik kuran seyirci, aynı zamanda karakter özellikleriyle ve kendisiyle hesaplaşarak kişiliğini
yeniden değerlendirir. Yeni bir kişilik söz konusudur.
Bu durumda kötü kaderin rastlantısallığına
ve hayatın bütün olan bitenine karşı cesaret kazanır, güçlenir.
Katharsis insanın parçalanmış bütünlüğünün yeniden kurulmasıdır;
arınma etik bir arınmadır;
'rasyonel akla' davettir;
ahlaksal iyiyi doğru akılla bulmadır;
kaderin rastlantısallığına ve hayatın
bilinmeyenlerine karşı cesaretle savaşmadır; özgürleşmedir; yeniden değer ve kişilik yaratmadır:
zihinseldir.
Arınma yoluyla kişiliğin yenilenmesi genel bir yöntem olabilirse, ulaşılan durumun kişiye zihinsel bir
üstünlük sağlayacağı, bunun sürekli kılınabileceği, yapay duygusal çelişkiler yaratılarak beynin
nörolojik fonksiyonlarının da değiştirilebileceği, bunların sonucu olarak, katharsis'in özel türden
bir bilme yetisi olarak kullanılabileceği iddialarında bulunabiliriz.
Tek koşul, iradenin özgür
kalmasını sağlayabilmektir.
